Тэрыторыі
важныя
для птушак

Код:

BY017

Геаграфічныя каардынаты:

52°15' N 27°00' E

Адміністрацыйная прыналежнасць:

Брэсцкая вобласць: Лунінецкі раён, Пінскі раён, Столінскі раён, Гомельская вобласць: Жыткавіцкі раён

Плошча:

98676 га

Крытэрыі:

A1, B2, B3, A4i, B1i

Нацыянальны прыродаахоўны статус:

ландшафтны заказнік рэспубліканскага значэння «Сярэдняя Прыпяць»

Міжнародны прыродаахоўны статус:

ТВП міжнароднай значнасці, утворана ў 1998 годзе. Рамсарская тэрыторыя з 2001 г. (крытэрыі 1, 2, 5, 6, 8)

Карта ТВП:

Агульнае апісанне:

Сярэдняя Прыпяць – гэта буйнейшы ў Еўропе ўчастак рачной поймы, які захаваўся ў натуральным стане. Заказнік створаны ў сярэдняй плыні галоўнай воднай артэрыі Палесся – ракі Прыпяць (ад вусця Ясельды да вусця Сцвігі). Працягласць участка каля 120 кіламетраў, шырыня вар’іруе ад 4 да 14 кіламетраў.

Плошчы, занятыя натуральнай расліннасцю, складаюць каля 92% тэрыторыі. Каштоўнасць заказніка заключаецца ў захаванасці некранутых пойменных лясоў і лугоў. Сярод лясоў пераважаюць дубравы і чорнаалешнікі з тыповай для Палесся флорай і фаунай. Заліўныя лугі поймы Прыпяці могуць служыць эталонам натуральных лугоў Палесся. У заказніку прадстаўлены ўсе тыпы лугоў ад вельмі забалочаных да сухіх, блізкіх па структуры да стэпаў. Захаваліся ў пойме і тыповыя нізінныя балоты, біятопы, якія знаходзяцца ў Еўропе пад пагрозай знікнення. Асабліва вялікія балоты сканцэнтраваны ў вусцях прытокаў Прыпяці – рэк Ясельда і Стыр. З іншых біятопаў, якія заслугоўваюць увагі, трэба адзначыць вялікую колькасць прыгажэйшых пойменных азёр і старыц і, безумоўна, рэчышча самой Прыпяці. У даліне гэтай ракі сканцэнтраваны самыя вялікія плошчы натуральных алювіяльных ландшафтаў не толькі на тэрыторыі Беларусі, але і ўсёй Еўропы.

Прыпяць і яе прытокі належаць да раўніннага тыпу рэк і характарызуюцца параўнальна невысокай і распрасцёртай веснавой паводкай, нізкай летняй межанню, якая амаль штогод парушаецца навадненнямі. Працягласць паводак вар’іруе ад 40-45 дзён на малых рэках да 3,5-4 месяцаў на Прыпяці. Сярэдняя вышыня веснавой паводкі над ніжэйшым летнім ўзроўнем складае 3,5-4,5 метры. Пад’ёмы ўзроўняў вады ў перыяд дажджоў, у адрозненне ад веснавых паводак, узнікаюць нерэгулярна і часам перавышаюць іх. У час паводак і навадненняў вада затоплівае пойму разам з населенымі пунктамі, грамадскімі збудаваннямі і камунікацыямі.

Пойменныя землі выкарыстоўваюцца ў асноўным для сенакашэння і выпасу жывёлы (14% тэрыторыі), лясной гаспадаркі, палявання і рыбалоўства. У пойме Прыпяці да цяперашняга часу захаваўся такі традыцыйны від дзейнасці як бортніцтва. Акваторыя ракі выкарыстоўваецца для суднаходства.

Асноўныя біятопы:

Лясы - 35%, хмызнякі - 8%, лугі - 30%, нізінныя балоты - 20%, рэкі і іх узбярэжжа - 4%, сельгасугоддзі - 2%, азёры і іншыя натуральныя вадаёмы - 1%.

Птушкі:

За ўвесь перыяд назіранняў у пойме сярэдняй плыні ракі Прыпяць адзначана каля 200 відаў птушак, 52 з якіх занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі. На гнездаванні зарэгістравана каля 170 відаў. Пойма ракі Прыпяць мае міжнароднае значэнне для захавання шэрагу відаў, якія знаходзяцца пад глабальнай пагрозай знікнення: вялікага арляца Aquila clanga, дубальта Gallinago media, вялiкага грыцука Limosalimosa,вялiкага кулёна Numeniusarquata белавокага нырка Aythya nyroca і вяртлявай чаротаўкі Acrocephalus paludicola.

Акрамя гэтага, у пойме Сярэдней Прыпяці гняздуецца значная частка еўрапейскай папуляцыі чаплі-бугая Botaurus stellaris і больш 1% беларускіх папуляцый 27 відаў птушак. Пойма Прыпяці мае міжнароднае значэнне для шэрагу водна-балотных відаў птушак і ў перыяд веснавой міграцыі. Агульная колькасць мігруючых уздоўж Прыпяці гусей складае па папярэдніх падліках каля 50 тысяч асобін, качак-свіцьваў Anas penelope – каля 20 тысяч.

Іншыя групы жывел:

Пойма Прыпяці мае вялікае значэнне для падтрымання папуляцый каляводных відаў млекакормячых. Тут знаходзяцца буйнейшыя ў Беларусі рэпрадукцыйныя цэнтры бабра Castor fiber, выдры Lutra lutra, вадзяной палёўкі Arvicola terrestris, ляснога тхара Mustela putorius. Забалочаныя лясы і хмызнякі з’яўляюцца для рэгіёна асноўным месцам канцэнтрацыі лася Alces alces і дзіка Sus scrofa.

Спрыяе гэты ўчастак поймы і для пражывання шматлікіх (19 відаў) земнаводных і паўзуноў. Сярод іх адзначаны і рэдкія для Беларусі: балотная чарапаха Emys orbicularis, чаротная рапуха Bufo calamita, звычайная квакша Hyla arborea.

Прыпяць з’яўляецца адной з асноўных рыбапрамысловых рэк Беларусі. У ёй і ў пойменных вадаёмах сустракаецца 45 відаў рыб. На тэрыторыі заказніка ў 1974 годзе ўпершыню ў Беларусі быў знойдзены ёрш Балона Gymnocephalus baloni, від, які дагэтуль лічыўся дунайскім эндемікам. Рака Прыпяць іграе важную ролю для захавання запасаў сома Silurus glanis.

Стан рэдкіх відаў птушак:

№	Віды	Статус	Колькасць	Год/перыяд ацэнкі	Дакладнасць ацэнкі	Трэнды (2000-2011)	Крытерый ТВП
1	Гусь-гуменніца	мг	~10000 ас	2005-2011	Э		A4i
2	Гусь белалобая	мг	~40000 ас	2005-2011	Э		A4i
3	Гусь-піскулька	мг	+	2000-2011	П
4	Гусь шэрая	гн	+	2005-2011	П
5	Качка-свіцьва	мг	~20000 ас	2005-2011	Э		A4i
6	Качка-крыжанка	мг	> 22500 ас	2005-2011	Э		B1i
7	Качка-шылахвостка	гн	20-30 п	2005-2011	Э
8	Качка-шылахвостка	мг	> 600 ас	2005-2011	Э		B1i
9	Качка-чырка	гн	>250 п	2005-2011	Э		B2
10	Качка-лапаноска	мг	> 5000 ас	2005-2011	Э		A4i
11	Нырок-сівак	гн	100-1500 п	2005-2011	Э		B3
12	Нырок-сівак	мг	> 13500 ас	2005-2011	Э		A4i
13	Нырок белавокі	гн	+	2005-2011	П
14	Гогаль звычайны	гн	+	2005-2011	П
15	Гогаль звычайны	мг	> 4200 ас	2005-2011	П		A4i
16	Савук-луток	мг	+	2005-2011	П
17	Савук даўганосы	мг	+	2005-2011	П
18	Савук вялікі	мг	+	2005-2011	П
19	Чапля-бугай	гн	150-315 с	2005-2011	Э	↔	B2
20	Чапля-лазянік	гн	400-700 с	2005-2011	Э	↔
21	Чапля-кваква	гн	10-50 п	2005-2011	Э
22	Чапля вялікая белая	гн	100-150 п	2005-2011	Э	↔
23	Чапля вялікая белая	мг	500-1000 ас	2005-2011	Э		A4i
24	Чорны бусел	гн	50-70 п	2005	Э		B2
25	Бусел белы	гн	200-250 п	2005-2011	Э		B2
26	Каршун чорны	гн	3-4 п	2008	Э
27	Каршун чырвоны	гн	1 ас	2000	П
28	Арлан-белахвост	гн	5-10 п	2005-2011	Э	↔	B2
29	Арол-вужаед	гн	6-9 п	2008	Э		B2
30	Лунь палявы	гн	+	2005-2011	П
31	Малы арлец	гн	22-30 п	2008	Э
32	Арлец вялікі	гн	12 п	2010	Д	↔	A1
33	Скапа	мг	+	2005-2011	П
34	Сокал-пустальга	гн	1-5 п	2008	Э
35	Сокал-шуленак	мг	+	2000-2011	П
36	Сокал-кабец	гн	5-10 п	2008	Э
37	Сокал-балабан	зал	> 3 ас	2008	П
38	Пагоніч звычайны	гн	> 700 с	2005-2011	П		B3
39	Пагоніч малы	гн	> 300 с	2005	П		B3
40	Драч	гн	500-1800 с	2010-2011	Э		B2
41	Журавель шэры	гн	36-40 п	2008	Э
42	Крывок	гн	50-80 п	2005	Э
43	Зуёк вялікі	гн	180-220	2005	Э
44	Баталён	гн	100-250 п	2005	Э
45	Баталён	мг	~50000-100000 ас	2005	Э		A4i
46	Дубальт	гн	115-160 c	2010	Э	↓	A1
47	Грыцук вялікі	гн	200-500 п	2005	Э		A1
48	Грыцук вялікі	мг	5000-10000 ас	2005	Э		A4i
49	Кулён сярэдні	мг	+	2005	П
50	Кулён вялікі	гн	10-15 п	2005	Э
51	Кулік-шчогаль	мг	> 720 ас	2005	П		A4i
52	Кулік-случок	гн	1500-2000 п	2005	Э
53	Кулік-случок	мг	> 3000 ас	2005	Э		A4i
54	Кулік-селянец	мг	+	2005-2011	П
55	Кулік-паручайнік	гн	1-20 п	2005	Э
56	Кулік-марадунка	гн	100-150 п	2005	Э
57	Чайка малая	гн	+	2005-2011	П
58	Чайка шызая	гн	+	2005-2011	П
59	Крычка малая	гн	100-150 п	2005-2011	Э	↔	B2
60	Крычка малая	мг	> 900 ас	2005-2011	П		A4i
61	Рыбачка белашчокая	гн	0-400 п	2005	Э
62	Рыбачка белакрылая	гн	1000-5000 п	2005-2011	Э
63	Рыбачка белакрылая	мг	10000-15000 ас	2005-2011	Э		A4i
64	Рыбачка чорная	гн	500-1000 п	2005-2011	Э		B2
65	Рыбачка чорная	мг	5000-10000 ас	2005-2011	Э		A4i
66	Пугач	гн	20-30 п	2008	Э	↔	B2
67	Сычык вераб’іны	гн	+	2005	П
68	Сыч-сіпель	гн	+	2005	П
69	Сава балотная	гн	10-30 п	2005	Э
70	Звычайны зімародак	гн	20-30 п	2008	Э
71	Сіваграк сіні	гн	2-5 п	2005-2011	Э
72	Удод	гн	> 140 п	2005-2011	П		B3
73	Круцігалоўка	гн	> 300 п	2005-2011	П		B3
74	Жаўна сівая	гн	> 100 п	2005	П		B3
75	Жаўна зялёная	гн	20-30 п	2008	П
76	Дзяцел сярэдні	гн	> 50 п	2005-2011	Э		B2
77	Дзяцел беласпінны	гн	50-100 п	2008	П
78	Дзяцел жоўтагаловы	гн	+	2005	П
79	Ластаўка-зямлянка	гн	20000-30000 п	2005	Э	↔	B3
80	Свірстун палявы	гн	+	2005-2011	П
81	Свірстун лугавы	гн	> 1800 п	2005-2011	П	↔	B3
82	Цвыркун звычайны	гн	> 120 п	2005-2011	П	↔	B3
83	Цвыркун рачны	гн	> 1000 п	2005-2011	П	↔	B3
84	Цвыркун салаўіны	гн	> 300 п	2005	П	↔	B3
85	Чаротаўка вяртлявая	гн	34 с	2010	Д	↓	A1
86	Чаротаўка звычайная	гн	> 6000 п	2005-2011	П	↔	B3
87	Чаротаўка балотная	гн	> 800 п	2005-2011	П	↔	B3
88	Сініца белая	гн	100-200 п	2008	Э	↔

Іншыя рэдкія і знаходзячыеся пад пагрозай знікнення віды:

Звяры: еўрапейская рысь Lynxlynx, барсук Melesmeles, арэшнікавая соня Muscardinusavellanarius, соня-палчок Myoxusglis.

Амфібіі: камышовая жаба Bufocalamita, гребенчатый тритонTrituruscristatus.

Рэптыліі: болотная чарапахаEmisorbicularis.

Рыбы: падустСhondrostomanasus, сцерлядзь Acipenserruthenus, вусач Barbusbarbus, рыбец Vimbavimba.

Насякомыя: рашэцісты жужаль Carabuscancellatus, жужаль менетрыэCarabusmenetriesi, фіялетавы жужаль Carabusviolaceus, залацістаямчаты жужаль Carabusclathratus, бронзавы красацел Calosomainquisitor, красацел-даследчык Calosomainvestigator, жук-аленьLucanuscervus, мнемазіна Parnassiusmnemosine, мядзедзіца-гаспадыня - Pericaliamatronula, шашачніца брытамарта Mellictabritomartis, Прыгожы пядзенікChariaspilatesformosaria, пурпурная стужачніцаCatocalasponsa, чарнаватая блакітніцаMaculineanausithous,стэпавая плямістая блакітніцаMaculineateleius, мохавы чмель Bombusmuscorum, мурашка-амазонка Polyergusrufescens.

Расліны: сальвінія плывучаяSalvinianatans, гарлачык белыNymphaeaalba, луннiк ажываючыLunariarediviva, зубніца клубняноснаяDentariabulbifera, пярэсна еўрапейскаяTrolliuseuropaeus, сон лугавыPulsatillapratensis, касач сібірскіIrissibirica, вадзяны арэх плывучыTrapanatans, дуднiк балотныAngelicapalustris, лiндэрнiя ляжачаяLinderniaprocumbens, малачай махнатыEuphorbiavillosa, шпажнiк чарапiцавыGladiolusimbricatus, лiкападыела залiўнаяLycopodiellainundata, расiца прамежкаваяDroseraintermedia, дзiкая пятрушка аленеваяPeucedanumcervaria, фiялка багнаваяViolauliginosa, шалфей лугавыSalviapratensis, слiва калючаяPrunusspinosa, аднацветка аднакветкаваяMonesesuniflora, астра стэпаваяAsteramellus,касач бязлiстыIrisaphylla, ятрышнiк клапаносныOrchiscoriophora, чараўнік зеленакветкавы Platantherachlorantha.

Пагрозы:

• Парушэнні гідралагічнага рэжыму.
• Большасць праблем заказніка «Сярэдняя Прыпяць» вызвана асушэннем значнай часткі балот на тэрыторыі водазбору Прыпяці і звужэннем поймы ў выніку яе абвалавання для папярэджання навадненняў. Звужэнне поймы і павышэнне ўзроўню вады прывялі да знікнення шэрагу каштоўных біятопаў, падтопліванню лясоў, скарачэнню месцаў, прыдатных для нерасту рыб, змене відавога складу флоры і фауны.
• Вясновае выпальванне расліннасці ў пойме, асабліва ў гады, калі адсутнічаюць паводкі, аказвае крайне негатыўны ўплыў на жывёл і расліны.
• Высечка лясоў без уліку іх значнасці для захавання біялагічнай разнастайнасці.
• У выніку перавыпасу жывёлы на многіх участках поймы адбываецца парушэнне структуры натуральных раслінных супольнасцей. Гэта выражаецца ў змяненні складу расліннасці лугоў, знішчэнні падросту ў лясах.
• Змяненне гаспадарчай дзейнасці. У апошнія дзесяцігоддзі адбылося істотнае скарачэнне сенакосных плошчаў у пойме. Гэта выклікала хуткае зарастанне балот і адкрытых заліўных лугоў лазняком.
• Забруджванне вады. Асноўнымі крыніцамі забруджвання ў басейне Прыпяці з’яўляюцца прадпрыемствы цеплаэнергетыкі, дрэваапрацоўчай, цэлюлоза-папяровай, лёгкай і харчовай прамысловасці, сельскагаспадарчая вытворчасць (земляробства, жывёлагадоўля) і камунальная гаспадарка. Тэндэнцыя пагаршэння якасці вады наглядаецца практычна па ўсіх паказчыках.
• інтэнсіўнае развіццё паляўнічага турызму, асабліва замежнага. Адсутнасць зон пакою. Браканьерства.

Рэкамендацыі па захаванню:

• укараненне экалагічна арыентаваных метадаў рубак;
• строгае захаванне рэжыму заказніка, які забараняе правядзенне асушальнай меліярацыі;
• рэканструкцыя існуючых гідрамеліярацыйных аб'ектаў з ужываннем экалагічна арыентаваных метадаў гідратэхнічнай меліярацыі;
• вывад асобных участкаў раней асушаных земляў з сельскагаспадарчага выкарыстання і іх паўторнае забалочванне;
• выкарыстанне экалагічна бяспечных метадаў унясення арганічных і мінеральных угнаенняў;
• абвалаванне жывёлагадоўчых комплексаў, своечасовая і бяспечная ўтылізацыя адыходаў;
• заахвочванне традыцыйных метадаў гаспадаркі на сенажацях і пашах, напрыклад, пасродкам субсідый;
• захаванне дзейсных патрабаванняў забароны правядзення палаў сухой расліннасці;
• правядзенне навукова абгрунтаваных лакальных строга рэгуляваных палаў у зімовы перыяд;
• забарона ўзворвання натуральных лугоў;
• рэгуляванне пасьбы быдла ў мэтах прадухілення дэградацыі лугоў;
• забарона прац па спрамленню рэчышча ракі Прыпяць і яе прытокаў;
• укараненне экалагічна арыентаваных метадаў гідратэхнічнага будаўніцтва;
• удасканаленне кантролю за горадабудаўнічымі праектамі; выбар пляцовак для будаўніцтва ў месцах нізкай рызыкі для біяразнастайнасці;
• узмацненне кантролю за браканьерствам, павелічэнне штрафаў;
• рэгуляванне развіцця паляўнічага турызму.

Крыніцы інфармацыі:

Асабістыя паведамленні: Дамброўскі В.Ч., Дзьмітрынок М.Г, Карліонава Н.В., Левы С.В., Пінчук П.В., Самусенка І.Э.

Дмитренок М.Г. Оценка численности и популяционная динамика большой выпи (Botaurusstellaris) и малой выпи (Ixobrychusminutus) в пойме р. Припять (Беларусь) // Збереження та відтворення біоразноманіття пріродно-заповідних територій: матеріали міжнар. наук.-практ. конф., присвеч. 10-річчю Рівненського природного заповідника, Сарни, 11-14 черв. 2009 р. / Рівненський природний заповідник; редкол.: М.Д. Будз [та ін.]. – Рівне, 2009. – С. 405-409.

Отчет по НИРпо теме “Выполнение первой стадии подготовки Планов управления заказниками «Средняя Припять» и «Простырь»”, 2005 г.

Отчет по НИР по теме«Проведение учётов индикаторных видов животных в заказниках «Споровский», «Званец», «Средняя Припять» и «Простырь». Науч. Руководитель Карлионова Н.В., Минск., 2010. – 56 с.

Скарбы прыроды Беларусi. – Мн.: Беларусь, 2005. – 215 с. (Інфармацыю падрыхтавалі: Дамброўскі В.Ч., Зуёнак С.В., Казулін А.В., Куніцкі Д.Ф., Мангін Э.А., Мароз М.Д., Нікіфараў М.Я., Пінчук П.В., Самусенка І.Э., Скуратовіч А.Н., Сцепановіч Я.М., Ямінскі Б.В.)

Сensus of the Black Stork (Ciconia nigra) in the Southern Belarus: new data. Abstracts of V. International Conference on the Black Stork (Ciconia nigra). Cormoran Complex, Uzlina, Romania, 4 - 6 April 2008. DombrovskiV.C., MindlinG.A., DzmitranokM.G.

Складальнікі :

Левы С.В.

---

* Выкарыстанне змешчанай тут неапублікаванай інфармацыі для навуковых публікацый без пісьмовай згоды яе аўтараў забаронена. У выпадку выкарыстання часткі кантэнту або старонкі цалкам на іншых інтэрнет-рэсурсах, абавязковая спасылка на аўтараў і сайт iba.ptushki.org