Тэрыторыі
важныя
для птушак

Код:

BY046

Геаграфічныя каардынаты:

52°04' N 27°44' E

Адміністрацыйная прыналежнасць:

Гомельская вобласць: Жыткавіцкі раён

Плошча:

672 га

Крытэрыі:

A1, A4i, B1i

Нацыянальны прыродаахоўны статус:

Цэнтральныя часта - біялагічны заказнік мясцовага значэння «Тураўскі луг». Усходняя і заходняя часткі – ландшафтны заказнік рэспубліканскага значэння «Сярэдняя Прыпяць»

Міжнародны прыродаахоўны статус:

ТВП міжнароднай значнасці, утворана ў …. Усходняя і заходняя часткі – Рамсарская тэрыторыя

Карта ТВП:

Агульнае апісанне:

Тураўскі луг, які ў веснавы час уяўляе сабой сістэму акружаных павадкавай вадой астравоў, з’яўляецца ўнікальным, як па набору відаў, так і па колькасці, месцам гнездавання і прыпынку падчас сезонных міграцый кулікоў і іншых водна-балотных відаў птушак. ТВП уяўляе сабой участак прырэчышчнага поймавага луга, які размешчаны ў сярэднім цячэнні ракі Прыпяць і практычна цалкам затапляецца вадой у час веснавой паводкі. Дзякуючы спецыфічнаму месцазнаходжанню і гістарычна сфарміраванай сістэмы гаспадарання на гэтым участку поймы знаходзіцца адно з буйнейшых у Беларусі пасяленняў рэдкіх відаў кулікоў, у тым ліку і глабальна пагражаемага віду – дубальта Gallinago media.

Поймавыя лугі цалкам адкрытыя, сустракаюцца толькі асобныя кусты і купіны вярбы. Нізкае травяное покрыва абумоўлена як характарам глебы, так і інтэнсіўным выпасам жывёлы. Павышаныя ўчасткі чаргуюцца з паніжэннямі.

Пойма ў межах угоддзя адносна нізкая, забалочаная. Берагі ракі невысокія (1-3м), прырэчышчная частка ў выглядзе нешырокага павышэння выяўлена толькі месцамі, цэнтральная пойма плоскахвалістая і плоскагрывістая, прыцерасная пойма складаецца з лагчын, якія чаргуюцца з рэдкімі градамі. Агульны рэльеф угоддзя вызначаецца чаргаваннем невысокіх грыў і невялікіх паніжэнняў між імі, у якіх знаходзіцца мноства невялікіх часовых і пастаянных вадаёмаў. Найбольш узвышаная частка затапляецца вадой толькі ў гады экстрэмальна высокіх паводак. Вада ў паніжэннях трымаецца да канца траўня-сярэдзіны чэрвеня, у даждлівыя гады – на працягу ўсяго цёплага часу.

Патэнцыяльная ТВП знаходзіцца ў непасрэднай блізасці ад г. Тураў. Тым не менш, большая частка тэрыторыі у веснавы перыяд цяжкадаступная – на луг можна трапіць толькі на лодцы. Пасля сходу вады антрапагенная нагрузка тут значна павялічваецца. Асноўнай формай гаспадарчага выкарыстоўвання ўгоддзя ў гэты час з’яўляецца выпас жывёлы і дамашніх гусей. Тураўскі луг можа стаць адной з самых перспектыўных тэрыторый для развіцця арніталагічнага турызму. Ужо зараз яе стыхійна наведваюць шматлікія групы беларускіх і замежных турыстаў.

Флора Тураўскага луга складаецца, у асноўным з травяністай расліннасці і толькі невялікі ўчастак тэрыторыі пакрыты зараснікамі вербалозу.

Травастой на ўзвышшах бедны, моцна з’едзены і вытаптаны жывёлай, у паніжэннях – больш густы і высокі. Стан травянога покрыву ў многім залежыць ад вышыні веснавой паводкі – у гады з высокім узроўнем затаплення травастой пасля сходу вады развіты значна лепш, чым у гады з нізкім узроўнем паводкі. Праектыўнае пакрыццё наземнай расліннасці нераўнамернае – ад 10 да 100%, уздоўж рэчышча Прыпяці маюцца пясчаныя косы, практычна пазбаўленыя травастою. Да сярэдзіны лета травяністае покрыва на найбольш сухіх узвышаных месцах амаль цалкам выгарае. У складзе расліннасці найбольш звычайнымі з’яўляюцца наступныя віды: мятліца звычайная Agrostis vulgaris, метлюжок аднагадовы Poa annua, расходнік едкі Sedum acre, дуброўка гусіная Potentilla anserina, птарміка храсткаватая Ptarmica cartilaginea, лазаніца Lysimachia nummularia, казялец пякучы Ranunculus flammula; у паніжэннях – маннік водны Glyceria aquatica, асака лісіная Carex vulpina.

Асноўныя біятопы:

Пойвавы вільготны разнатраўны луг – 80%, рэчышчы і іх узбярэжжы – 10%, хмызнякі -10%.

Птушкі:

Тэрыторыя мае важнае значэнне для падтрымкі папуляцый цэлага шэрагу водна-балотных відаў птушак у час міграцый і гнездавання. На веснавым і асеннім пралётах тут спыняецца для адпачынку і кармёжкі глабальна пагражаемы від гусь-піскулька Anser erythropus, а таксама занесеныя ў Чырвоную кнігу Беларусі шэрая гусь Anser anser, качка-шылахвостка Anas acuta, белавокі нырок Aythya nyroca, залацістая сеўка Pluvialis apricaria, вялікі грыцук Limosa limosa і іншыя рэдкія віды птушак.

Вялікі інтарэс прадстаўляюць міграцыйныя скапленні баталёна Philomachus pugnax, якія дасягаюць у асобныя гады 50 тысяч асобін. Тураўскі луг у час веснавой міграцыі з’яўляецца адным з важнейшых у Цэнтральнай і Усходняй Еўропе месцаў прыпынку баталёнаў для папаўнення энэргетычных рэсурсаў перад адпраўкай да асноўных месцаў гнездавання.

Ва ўгоддзі на гнездванні прадстаўлены ўвесь комлекс крычак, якія жывуць у Беларусі, у тым ліку і занесеныя ў Чырвоную кнігу малая крычка Sterna albifrons і белашчокая рыбачка Chlidonias hybrida. У асобныя гады тут гняздуецца малая Larus minutus і шызая чайкі Larus canus. У ліку іншых відаў-чырвонакніжнікаў на гнездаванні адзначаны качка-шылахвостка Anas acuta, вялікі грыцук Limosa limosa, крывок Haematopus ostralegus. Тут знаходзіцца адно з самых буйных у Беларусі каланіяльных пасяленняў куліка-марадункі Xenus cinereus і вялікага зуйка Charadrius hiaticula.

Іншыя групы жывел:

Тэрыафаўна ўгоддзя прадстаўлена некалькімі відамі мышападобных грызуноў і буразубак, з амфібій сустракаюцца травяная Rana temporaria и вастрамордая Rana terrestris жабы, комплекс зялёных жабаў Rana esculenta-complex, зялёная рапуха Bufo viridis, чырванабрухая жарлянка Bombina bombina і звычайная часночніца Pelobates fuscus.

Стан рэдкіх відаў птушак:

№	Віды	Статус	Колькасць	Год/перыяд ацэнкі	Дакладнасць ацэнкі	Трэнды	Крытерый ТВП
1	Гусь-гуменніца	мг	200-1000 ас	1996-2011	Д	↓
2	Гусь белалобая	мг	1000-3000 ас	1996-2011	Д	↓
3	Гусь-піскулька	мг	0-10 ас	1996-2011	Д	↓
4	Гусь шэрая	мг	0-15 ас	1996-2011	Д	↓
5	Качка-свіцьва	мг	1000-3000 ас	2006-2011	Д	↔
6	Качка-неразня	гн	0-5 п	2006-2011	Д	↔
7	Качка-крыжанка	мг	2000-3000 ас	2006-2011	Д	↓
8	Качка-крыжанка	гн	10-15 п	2006-2011	Д	↓
9	Качка-шылахвостка	мг	500-1000 ас	2006-2011	Д	↓	B1i
10	Качка-шылахвостка	гн	2-5 п	2006-2011	Д	↓
11	Качка-чырка	мг	500-1000 ас	2006-2011	Д	↔
12	Качка-чырка	гн	10-20 п	2006-2011	Д	↓
13	Качка-лапаноска	мг	600-1000 ас	2006-2011	Д	↔	B1i
14	Качка-лапаноска	гн	10-20 п	2006-2011	Д	↓
15	Нырок-сівак	мг	2000-3000 ас	2006-2011	Д	↓
16	Нырок-сівак	гн	0-10 п	2006-2011	Д	↓
17	Нырок белавокі	мг	0-10 ас	2006-2011	П
18	Савук-луток	мг	+	2006-2011	Д
19	Савук даўганосы	мг	0-20 ас	2006-2011	Д
20	Савук вялікі	мг	0-50 ас	2006-2011	Д
21	Чапля-бугай	гн	+	2006-2011	П
22	Чапля-лазянік	гн	+	2006-2011	П
23	Чапля-кваква	мг	+	2006-2011	П
24	Чапля вялікая белая	мг	10-100 ас	2006-2011	Д	↔
25	Пагоніч звычайны	гн	5-20 с	2006-2011	Д	↔
26	Пагоніч малы	мг	+	2006-2011	П
27	Драч	гн	3-5 с	2006-2011	Д	↔
28	Крывок	гн	+	2006-2011	П
29	Зуёк вялікі	гн	20-30 п	1996-2011	П	↓
30	Сеўка залацістая	мг	100-500 ас	2006-2011	Д	↔
31	Баталён	мг	20000-50000 ас	1996-2011	Д	↑	A4i
32	Баталён	гн	0-10 п	1996-2011	Д	↓
33	Стучок	мг	+	2006-2011	П
34	Дубальт	гн	40-50 с	1996-2011	Д	↑	A1
35	Грыцук вялікі	мг	3000-5000 ас	2006-2011	Д	↔	A4i
36	Грыцук вялікі	гн	10-50 п	2006-2011	Д	↔	A1
37	Кулён сярэдні	мг	+	2006-2011	П
38	Кулён вялікі	мг	+	2006-2011	П
39	Кулік-шчогаль	гн	100-600 ас	2006-2011	Д	↔
40	Кулік-случок	гн	200-300 п	2006-2011	Д	↔
41	Кулік-селянец	мг	100-200 ас	2006-2011	Д	↔
42	Кулік-паручайнік	гн	0-10 п	1996-2011	Д
43	Кулік-цякун	мг	1000-3000 ас	2006-2011	Д	↔
44	Кулік-марадунка	гн	10-20 п	1996-2011	Д	↓
45	Чайка малая	мг	+	1996-2011	Д
46	Чайка малая	гн	+	1996-2011	П	↓
47	Чайка шызая	мг	0-50 п	2006-2011	Д	↔
48	Рыбачка белашчокая	гн	100-500 ас	2006-2011	Д	↑
49	Рыбачка белашчокая	гн	0-100 п	2006-2011	Д	↔
50	Рыбачка чорная	мг	100-1000 ас	2006-2011	П	↔
51	Рыбачка чорная	гн	100-150 п	2006-2011	Д	↔	B2
52	Рыбачка белакрылая	мг	2000-10000 ас	2006-2011	Д	↑	A4i
53	Рыбачка белакрылая	гн	0-300 п	2006-2011	Д	↔

Іншыя рэдкія і знаходзячыеся пад пагрозай знікнення віды:

не вызначана

Пагрозы:

Выпас жывёлы, які рэгулюе стан травастою і стварае ўмовы для гнездавання кулікоў і чайкавых, у пэўны перыяд аказваецца згубным для іх яек і птушанят. Вядомыя выпадкі, калі невялікія статкі коней, якія пасліся на астравах, за адну ноч практычна цалкам знішчалі размешчаныя там гнездавыя калоніі кулікоў у некалькі дзесяткаў гнёздаў.

Рэкамендацыі па захаванню:

Для захавання гэтага ўнікальнага луга, які падтрымлівае папуляцыі цэлага шэрагу рэдкіх і ахоўваемых відаў водна-балотных птушак, неабходна забараніць асенняе і, асабліва, вясенняе паляванне; забараніць любыя работы, якія могуць выклікаць змяненне ландшафту і гідралагічнага рэжыму тэрыторыі; абмежаваць, а, па магчымасці, цалкам забараніць выпас жывёлы на лузе да 5 чэрвеня. Акрамя гэтага, для арганізацыі аховы і развіцця турызму мэтазгодна стварыць спецыяльны орган кіравання гэтай тэрыторыяй.

Крыніцы інфармацыі:

Дадзеныя Тураўскай станцыяй кальцавання птушак падрыхтаваныя Карліонавай Н.В., Пінчуком П.У.

Скарбы прыроды Беларусi. – Мн.: Беларусь, 2005. – 215 с. (Інфармацыю падрыхтавалі: Жураўлёў Д.В., Зуёнак С.В., Карліонава Н.В., Клакоцкі В.П., Мангін Э.А., Мароз С.У., Натыканец В.У., Пінчук П.У.)

Складальнікі :

Карліонава Н.В.

---

* Выкарыстанне змешчанай тут неапублікаванай інфармацыі для навуковых публікацый без пісьмовай згоды яе аўтараў забаронена. У выпадку выкарыстання часткі кантэнту або старонкі цалкам на іншых інтэрнет-рэсурсах, абавязковая спасылка на аўтараў і сайт iba.ptushki.org