Тэрыторыі
важныя
для птушак

Код:

BY003

Геаграфічныя каардынаты:

55°28' N 29°22' E

Адміністрацыйная прыналежнасць:

Віцебская вобласць: Полацкі раён, Шумілінскі раён

Плошча:

26625 га

Крытэрыі:

B2

Нацыянальны прыродаахоўны статус:

ландшафтны заказнік рэспубліканскага значэння «Казьянскі»

Міжнародны прыродаахоўны статус:

ТВП рэгіянальнай значнасці, утворана ў 1998 годзе

Карта ТВП:

Агульнае апісанне:

Заказнік уяўляе сабой складаны мазаічны комплекс верхавых балот, лясоў, заліўных лугоў, азёр і сельскагаспадарчых зямель. Тэрыторыя характарызуецца разнастайнасцю і кантрастнасцю экалагічных умоў, наяўнасцю ўнікальных прыродных комплексаў: буйных масіваў верхавых і пераходных балот (займаюць значную частку тэрыторыі), адкрытых нізінных балот, шматлікіх рэк і азёр, пясчаных дзюн; а таксама малапарушаных лясоў, у тым ліку і фрагментарных дубраў.

Рачная сетка гэтага рэгіёна належыць да басейна ракі Заходняя Дзвіна. Галоўны яе прыток – рака Обаль – працякае ўздоўж усходняй і паўднёвай межаў заказніка. На тэрыторыі заказніка Обаль прымае два правыя прытокі – рэкі Цэніца і Глыбачка. Поймы рэк слабавыражаныя, рэчышчы – звілістыя. Істотная роля ў фарміраванні ландшафтаў заказніка належыць азёрам, найбольш буйныя з іх – Мошна, Расалай і Красамай. Амаль усе яны – дыстрафіруючыя, мелкаводныя, маюць нізкія забалочаныя берагі і зарастаюць воднай расліннасцю.

Сельскагаспадарчыя землі (ралля, сенакосы, і выганы) складаюць 3% ад агульнай плошчы тэрыторыі. Паколькі ў заказніку пераважаюць забалочаныя лясы, лесакарыстанне тут абмежаванае. Тэрыторыя заказніка з’яўляецца традыцыйным месцам збору грыбоў і ягад мясцовым насельніцтвам.

Асноўныя біятопы:

Балоты верхавыя і пераходныя – 18%, лясы – 78,8% (у тым ліку: бярэзнікі – 40,7%, саснякі – 31,8%; ельнікі – 12,5%, чорнаальшаннікі – 9,2%, шэраальшаннікі – 3%, асіннікі – 2,6%), азёры – 1%, іншыя землі – 2,2%.

Птушкі:

На гнездаванні ў заказніку адзначана 175 відаў птушак, 44 віды занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі.

ТВП Казьяны мае рэгіянальнае значэнне для захавання шэрагу відаў: чорны бусел Ciconia nigra, палявы лунь Circus cyaneus, скапа Pandion haliaetus, шэры журавель Grus grus, вялiкi кулён Numenius arquata. Акрамя таго, Казьяны маюць вялікае значэнне для птушак верхавых і пераходных балот. Тут гняздяцца сокал-шулёнак Falco vespertinus, пардва Lagopus lagopus, залацістая сеўка Pluvialis apricaria, сярэднi кулён Numenius phaeopus, кулiк-селянец Tringa nebularia. Колькасць звычайнага гогаля Bucephalaclangula на гнездаванні дасягае 30-40 пар.

Іншыя групы жывел:

Усяго адзначана 32 віда млекакормячых, 9 відаў амфібій, 5 відаў рэптылій.

Найбольш шматлікімі прадстаўнікамі млекакормячых, за выключэннем мышападобных грызуноў, з’яўляюцца заяц-бяляк, заяц-русак, андатра, бобр. Вельмі рэпрэзентатыўна на тэрыторыі ТВП прадстаўлена група драпежных звяроў.

Занесеныя ў Чырвоную кнігу віды млекакормячых фарміруюць тут даволі ўстойлівыя групоўкі: барсук Meles meles (10 пасяленняў), рысь Felis linx (5-8) і буры мядзведзь Ursus arctos (3-5 пасяленняў).

Стан рэдкіх відаў птушак:

№	Віды	Статус	Колькасць	Год/перыяд ацэнкі	Дакладнасць ацэнкі	Трэнды	Крытерый ТВП
1	Пардва	гн	10-20 п	2000-2010	Э
2	Гагач чорнаваллёвы	гн	1-2 п	2000-2010	Э
3	Чапля-бугай	гн	5-8 с	2000-2010	Э
4	Чорны бусел	гн	8-10 п	2000-2010	Э		B2
5	Арлан-белахвост	гн	1 п	2000-2010	Д
6	Арол-вужаед	гн	3 п	2000-2010	Д
7	Лунь палявы	гн	5 п	2000-2010	Э		B2
8	Малы арлец	гн	8-12 п	2000-2010	Э
9	Арол-маркут	зал	+	2000-2010	П
10	Скапа	гн	3 п	2000-2010	Д
11	Сокал-пустальга	гн	15-20 п	2000-2010	Э
12	Сокал-шуленак	мг	+	2000-2010	П
13	Сокал-дрымлюк	гн	6-8 п	2000-2010	Э
14	Сокал-кабец	гн	8-10 п	2000-2010	Э
15	Журавель шэры	гн	20-25 п	2000-2010	Э		B2
16	Сеўка залацістая	гн	30-50 п	2000-2010	Э
17	Кулён сярэдні	гн	10-15 п	2000-2010	Э
18	Кулён вялікі	гн	10-20 п	2000-2010	Э		B2
19	Кулік-селянец	гн	20-30 п	2000-2010	Э
20	Кугакаўка даўгахвостая	гн	4-5 п	2000-2010	Э
21	Кугакаўка барадатая	гн	1 п	2000-2010	П
22	Сава балотная	гн	3-6 п	2000-2010	Э

Іншыя рэдкія і знаходзячыеся пад пагрозай знікнення віды:

Расліны: сфагнум ЛіндбергаSphagnumlindbergii, Менегацция продырявленная Menegazziapertusa, баранец звычайныHuperziaselago, бяроза карлікаваяBetulanana, рагулькі высокіяDelphiniumelatum, касач сібірскіIrissibirica, ядрушка даўгарогаяGymnadeniaconopsea, званочак шыракалiстыCampanulalatifolia, пярэсна еўрапейскаяTrolliuseuropaeus, ладдзян трохнадрэзаныCorallorhizatrifida, лiнея паўночнаяLinnaeaborealis, цыбуля мядзведжаяAlliumursinum, луннiк ажываючыLunariarediviva, марошка прысадзістаяRubuschamaemorus, асака малакветкаваяCarexpauciflora, асака залiўнаяCarexpaupercula, пустапялёснiк зялёныCoeloglossumviride, расiца прамежкаваяDroseraintermedia, тайнiк яйцападобныListeraovata, шпажнiк чарапiцавыGladiolusimbricatus.

Пагрозы:

• Асушэнне прылягаючых тэрыторый і выраўноўванне малых рэк (каля 60% рэчышчаў малых рэк, якія працякаюць па тэрыторыі заказніка, каналізавана) выклікалі парушэнні гідралагічнага рэжыму балота.
• Лакальная здабыча торфу ў паўднёвай частцы тарфянога масіву Обаль-2.
• Выпальванне расліннасці аказвае надзвычай шкодны ўплыў на флору і фауну заказніка, асабліва ва ўмовах сухой вясны.
• Высечка карэнных лясоў – ельнікаў, а часам і альшанікаў, суправаджаецца рэзкім зніжэннем біялагічнай разнастайнасці.
• Прамысловае рыбалоўства, якое ажыццяўляецца Віцебскім рыбгасам на адным з самых маляўнічых азёр – Мошна, можа стаць прычынай скарачэння яго рыбных запасаў.
• Раслінныя сукцэсіі. На нізінных балотах адкрытыя ўчасткі зарастаюць хмызняком, што звязана, у асноўным, са змяншэннем сенакашэння.

Рэкамендацыі па захаванню:

Для больш эфектыўнай аховы і рацыянальнага выкарыстання біялагічнай разнастайнасці неабходна распрацаваць план кіравання заказнікам міжнароднага значэння.

У першую чаргу неабходна вырашыць наступныя найбольш важныя пытанні:

• аптымізацыя гідралагічнага рэжыму;
• распрацоўка рэжымаў землекарыстання (сельская, лясная і рыбная гаспадаркі, паляванне);
• аднаўленне балот на выпрацаваных тарфяніках.

Крыніцы інфармацыі:

Асабістыя паведамленні: Іваноўскі У.В.

Скарбы прыроды Беларусi. – Мн.: Беларусь, 2005. – 215 с. (Інфармацыю падрыхтавалі: Вынаеў Г.В., Іваноўскі У.В., Кузьменка У.Я.)

Научное и технико-экономическое обоснование реорганизации заказника «Козьянский», Минск, 1998 г.

Складальнікі :

Іваноўскі У.В., Левы С.В.

---

* Выкарыстанне змешчанай тут неапублікаванай інфармацыі для навуковых публікацый без пісьмовай згоды яе аўтараў забаронена. У выпадку выкарыстання часткі кантэнту або старонкі цалкам на іншых інтэрнет-рэсурсах, абавязковая спасылка на аўтараў і сайт iba.ptushki.org