Тэрыторыі
важныя
для птушак

Код:

BY041

Геаграфічныя каардынаты:

55° 38' N 27° 29' E

Адміністрацыйная прыналежнасць:

Віцебская вобласць: Міёрскі раён

Плошча:

6364 га

Крытэрыі:

B2

Нацыянальны прыродаахоўны статус:

Рэспубліканскі гідралагічны заказнік «Балота Мох»

Міжнародны прыродаахоўны статус:

ТВП рэгіянальнай значнасці

Карта ТВП:

Агульнае апісанне:

ТВП уяўляе сабой буйное верхавое балота з мінеральнымі астравамі, азёрамі, рэкамі і мачажынамі, акружанае па краях хвойнымі і лісцёвымі лясамі. Па ўсім балоце раскіданы шматлікія мінеральныя грывы, якія атрымалі назву Цікіны астравы. Унікальнасць гэтым парослым лесам астравам прыдаюць групы старых дубоў, ясеняў і клёнаў.

З захаду да балота прымыкае буйное мезатрофнае возера Нобіста (3,75 км²).Возера мелкаводнае, у летні час практычна цалкам зарастае воднай расліннасцю. Берагі месцамі ўтвараюць буйныя сплавіны, парослыя балотнымі відамі асокаў. Для рэгуляцыі ўзроўню вады ў возеры на рацэ Хараброўка, якая выцякае з яго, пабудавана водарэгулюючая плаціна. У выніку рэчышча Хараброўкі ніжэй возера зарасло воднай расліннасцю і месцамі перакрылася сплавінамі, плынь практычна адсутнічае. На гэтым участку ў Хараброўку ўпадаюць шматлікія лесамеліярацыйныя каналы і рака Голчыца, якая перасякае ўвесь балотны масіў з поўдня на поўнач.

З-за высокай забалочанасці тэрыторыі і адсутнасці дарожнай сеткі лесагаспадарчая дзейнасць тут вядзецца толькі па перыферыйных участках, практычна цалкам адсутнічаюць сельскагаспадарчыя ўгоддзі. Асноўнымі формамі гаспадарчай дзейнасці з’яўляюцца паляванне і рыбалоўства. Арандатарамі возера Нобіста праводзіцца зарыбленне вадаёма, рэгуляцыя ўзроўню вады. Жыхары навакольных населеных пунктаў збіраюць на балотах журавіны і брусніцы, у лясах – чарніцы і грыбы.

Флора налічвае 223 віда сасудзістых раслін. Асаблівую каштоўнасць для захавання рэдкіх відаў раслін уяўляюць градава-мачажынныя і мачажынна-азёрныя балотныя комплексы. Шматлікія адкрытыямачажыны параслі расіцай круглалістай Droserarotundifolia, асакой багнавай Carexlimosa, чаротнікам белым Rhynchosporaalba, багноўкай чорнай Empetrumnigrum і іншымі тыповымі балотнымі барэальнымі відамі. У наваколлі возера Чорнае адзначана адна з буйнейшых пладаносных папуляцый марошкі Rubuschamaemorus (пладанашэнне гэтага віду – вельмі рэкая з’ява ва ўмовах Беларусі), якая занесена у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь.

Асноўныя біятопы:

Верхавыя балоты – 70%, лясы – 20%, азёры – 10%.

Птушкі:

Усяго на тэрыторыі ТВП адзначана 202 віды птушак, 188 з іх гняздуюцца. Тут з дастаткова высокай шчыльнасцю гняздуюцца такія рэдкія віды птушак як чорны бусел Ciconianigra, скапа Pandionhaliaetus і балотная сава Asioflammeus.

Іншыя групы жывел:

У фауне ТВП прадстаўлены ўвесь набор млекакормячых, характэрных для поўначы Беларусі. Тут звычайныя лось Alcesalces, дзік Susscrofa, казуля Capreoluscapreolus. У сухіх лясах па краях балот сустракаецца заяц-русак Lepuseuropaeus, а ў багуновых сасняках і на пераходных балотах - заяц-бяляк Lepustimidus. З драпежнікаў ва ўгоддзі жывуць воўк Canislupus, лісіца звычайная Vulpesvulpes, куніца лясная Martesmartes, норка амерыканская Mustelavison, ласка Mustelanivalis, гарнастай Mustelaerminea. У рэках і азёрах ТВП шматлікі бабёр рачны Castorfiber, сустракаецца выдра Lutralutra. Возера Нобіста багатае на рыбныя запасы, жыве тут і каштоўны прамысловы від – вугор рачны Anguillaanguilla.

Стан рэдкіх відаў птушак:

№	Віды	Статус	Колькасць	Год/перыяд ацэнкі	Дакладнасць ацэнкі	Трэнды	Крытерый ТВП
1	Чорны бусел	гн	10 п	2000-2005	Д		B2
2	Арол-вужаед	гн	1-3 п	2000-2005	Э
3	Скапа	гн	5 п	2000-2005	Д
4	Журавель шэры	гн	+	2000-2005	П
5	Чайка шызая	гн	+	2009	П
6	Сава балотная	гн	10-15 п	2000-2005	П

Іншыя рэдкія і знаходзячыеся пад пагрозай знікнення віды:

Насякомыя: аксамітніца юта Oeneisjutta, тарфянікавая жаўтушкаColiaspalaeno.

Расліны: баранец звычайны Huperziaselago, асака малакветкавая Carexpauciflora, цыбуля мядзведжая Alliumursinum.

Пагрозы:

Адносна слабая населенасць тэрыторыі вызначае невысокі ўзровень антрапагенных нагрузак на прыродныя супольніцтвы ТВП. Асноўнымі неспрыяльнымі фактарамі тут з’яўляюцца парушэнне гідралагічнага рэжыму, высечкі лесу і пажары.

            Парушэнне гідралагічнага рэжыму ўгоддзя звязана з пракладаннем асушальных каналаў, спрамленнем рэчышча ракі Хараброўка і зарэгуляваннем узроўню Абстэрнянскай групы азёраў. Леса-меліярацыйная сетка прыводзіць да перасыхання перыферыйнай часткі балота ў летні час і зніжэння разнастайнасці водна-балотных відаў жывёл і раслін.

            Лясныя пажары, якія перыядычна ўзнікаюць ва ўгоддзі, з’яўляюцца адной з асноўных пагроз прыродным комплексам ТВП.

            Высечкі лесу з-за высокай забалочанасці тэрыторыі носяць абмежаваны характар. Тым не менш, захоўваецца пагроза высечкі старых лясоў па ўскраінах балот і сухіх градах, якія з’яўляюцца месцамі жыхарства рэдкіх відаў жывёл і птушак.

Рэкамендацыі па захаванню:

Для захавання натуральных біяцэнозаў ТВП неабходна: пераўтварыць рэспубліканскі гідралагічны заказнік у ландшафтны; пры карэктыроўцы межаў заказніка ўключыць у яго ўсю ТВП; распрацаваць шматгадовы план кіравання заказнікам; правесці паўторнае забалочванне меліярацыйных сістэм і торфараспрацовак “Хaраброва” і “Буянава”.

Крыніцы інфармацыі:

Скарбы прыроды Беларусi. – Мн.: Беларусь, 2005. – 215 с. (Інфармацыю падрыхтавалі: Іваноўскі У.В., Максіменкаў М.В., Скуратовіч А.М., Навіцкі Р.В.)

Сушко Г.Г., Шкатуло В.В., Борок И.И. Редкие и охраняемые виды насекомых обитателей верховых болот Белорусского Поозерья // Красная книга Республики Беларусь: состояние, проблемы, преспективы: материалы международной научной конференции. – Витебск: УО “ВГУ им. П.М. Машерова”, 2011., с. 171-173.

Складальнікі :

Левы С.В.

---

* Выкарыстанне змешчанай тут неапублікаванай інфармацыі для навуковых публікацый без пісьмовай згоды яе аўтараў забаронена. У выпадку выкарыстання часткі кантэнту або старонкі цалкам на іншых інтэрнет-рэсурсах, абавязковая спасылка на аўтараў і сайт iba.ptushki.org