Important
Bird
Areas

Code:

BY001

Central coordinates:

56°05' N 28°07' E

Location:

Vitebskaya voblast: Verhnyadzvinsk region

Area:

29654 ha

IBA Criteria:

A1, B2, A4i

National conservation status:

ландшафтны заказнік рэспубліканскага значэння «Асвейскі»

International conservation status:

ТВП міжнароднай значнасці, утворана ў 1998 годзе. Рамсарская тэрыторыя з 2002 г. (крытэрый 1а)

IBA Map:

Site description:

Тэрыторыя заказніка ўяўляе сабой буйны комплекс азёр, лясоў, пераходных і верхавых балот, нізінных балот адносна мала. Ядром заказніка з’яўляецца возера Асвейскае, якое мае важнае гідралагічнае і кліматаўтвараючае значэнне для вялікага рэгіёна паўночнай часткі Беларусі. Вялікую частку ўгоддзя займаюць верхавыя і пераходныя балоты, якія пакрыты хвойнікамі, бярэзнікамі і алешнікамі. Сярод балот раскіданы нешматлікія мінеральныя астравы. Лясы займаюць каля 30% агульнай плошчы заказніка, лугі – 6%, хмызнякамі пакрыта 4% тэрыторыі.

Гідраграфічная сетка добра развіта і прадстаўлена азёрамі, рэкамі і шматлікімі меліяратыўнымі каналамі. Галоўная водная артэрыя тэрыторыі – рака Свольна, якая адносіцца да басейна Заходняй Дзвіны. Найбольш значным натуральным вадаёмам з'яўляецца возера Асвейскае, плошча якога складае 47,95 км2 (пасля Нарачы гэта другі па велічыні прыродны вадаём рэспублікі). Возера адносіцца да эўтрофнага тыпу, яно мелкаводнае, сярэдняя глыбіня не перавышае 2 метраў. У яго ўпадаюць некалькі невялікіх рэк і каналаў, аднак прыток вады ў вадаём адбываецца, галоўным чынам, за кошт ападкаў. Апошнія дваццаць гадоў возера інтэнсіўна зарастае надводнай расліннасцю і паступова страчвае сваё значэнне ў якасці рыбапрамысловага вадаёма і месца гнездавання вадаплаўных птушак. Найбольш верагодная прычына такіх змяненняў – зніжэнне ўзроўню вады, якая выцякае з возера па каналу Дзегцяроўка. Для пад’ёму і стабілізацыі ўзроўню вады ў возеры, на гэтым канале было ўзведзена гідратэхнічнае збудаванне са шлюзам-рэгулятарам, загараджальнай дамбай і водападводзячым каналам. Аднак цяпер дамба знаходзіцца ў нездавальняючым тэхнічным стане. Другой верагоднай прычынай зніжэння ўзроўню вады могуць быць вынікі торфараспрацовак, якія праводзіліся недалёка ад возера.

Лесагаспадарчая дзейнасць на тэрыторыі заказніка вядзецца ў рацыянальных памерах. З іншых відаў гаспадарання пераважаюць здабыча торфу, прамысловы і аматарскі збор грыбоў і ягад, рэгламентаванае паляванне. У Асвейскім возеры ёсць значныя запасы сапрапеляў высокай якасці, прыгодных для прамысловай здабычы.

Habitats:

Лясы - каля 30%, рэдкалессі і хмызнякі - каля 8%, вадаёмы і вадацёкі - каля 26% (з іх воз. Асвейскае - 23%), балоты - каля 22%, лугі (пераважна сенакосныя) - каля 4%, сельгасугоддзі і іншыя трансфармаваныя месцапражыванні - больш 11%.

Birds:

Арнітафауна прадстаўлена 206 відамі, 174 з якіх гняздзяцца. За 25-летні перыяд у выніку змены экалагічнага становішча, выкліканага зарастаннем возера Асвейскага і некаторых іншых антрапагенных фактараў, адбыліся кардынальныя змены колькасці шматлікіх, у тым ліку ключавых відаў птушак водна-балотнага комплексу. Знізілася колькасць шэрагу відаў качак (нырок-сівак Aythya ferina і чубаты нырок Aythya fuligula, качка-крыжанка Anas platyrhynchos, качка-чырка Anas querquedula), лыскіFulica atra, крычак, чайкі-рыбачкі Larus ridibundus. Зніклі на гнездаванні чырванашыйная Podiceps auritus і шэрашчокая коўры Podiceps grisegena. Прыкладна на стабільным узроўні падтрымліваецца колькасць толькі ў вялікай коўры Podiceps cristatus і качкі-цыранкі Anas crecca, у такіх нешматлікіх відаў як звычайны гогаль Bucephalaclangula, качка-лапаноска Anas clypeata і шызая чайка Larus canus адзначаная некаторая станоўчая дынаміка.

Праз Асвейскі прыродны комплекс праходзіць міграцыя паўночна-усходніх папуляцый вадаплаваючых і каляводных відаў птушак (зарэгістрыраван 41 віў з агульнай колькасцю да 26000 асобін). Найболей высокая канцэнтрацыя вадаплаваючых птушак назіраецца звычайна ў першай дэкадзе кастрычніка. У перыяд вясновай міграцыі варта адзначыць высокую канцэнтрацыю гусі-гуменнiцы Anser fabalis (3 - 8,5 тыс. асобін) і качкі-свiцьвы Anas penelope (3,5 - 4 тыс. асобін). Колькасць шэрага журавля Grus grus восенню дасягае 1500-1800 асобін.

Таксама ТВП мае значэнне для захавання значнай колькасці пар на гнездаванні дубальта Gallinago media і чаплі-бугая Botaurus stellaris.

Other animal groups:

Выяўлена 23 віда рыб, 9 відаў амфібій, 5 - рэптылій і 38 - звяроў.

Populations of IBA trigger species:

№	Species	Season	Quality of estimate	Period	Quality of estimate	Trends (1988-2007)	IBA criteria
1	Bean goose	P	3000-8500 individuals	2005-2007	Medium		A4i
2	Lesser white-fronted goose	P	0-10 individuals	2005-2007	Poor
3	Pintail	P	0-10 individuals	2005-2007	Poor
4	Smew	P	2-40 individuals	2005-2007	Poor
5	Red-brested goosander	P	0-5 individuals	2005-2007	Poor
6	Goosander	P	1-10 individuals	2005-2007	Poor
7	Willow grouse	B	6-8 breeding pairs	2008	Medium	↓
8	Black-throated diver	N	2-4 individuals	2005-2007	Poor
9	Bittern	B	20-30 males only	2007	Medium	↓	B2
10	Little bittern	B	1-3 breeding pairs	2005-2007	Medium
11	Black stork	B	4-6 breeding pairs	2005-2007	Medium	↔
12	Black kite	B	1 breeding pairs	2007	Good
13	White-tailed eagle	B	1 breeding pairs	2007	Good	↔
14	Short-toed eagle	B	2-3 breeding pairs	2007	Medium
15	Lesser spotted eagle	B	3-5 breeding pairs	2007	Medium	↔
16	Golden eagle	B?	+	2005	Good
17	Osprey	B	1 breeding pairs	2007	Good	↓
18	Kestrel	B	6-7 breeding pairs	2005-2007	Medium
19	Merlin	B	5-6 breeding pairs	2007	Medium	↔
20	Hobby	B	4-5 breeding pairs	2006-2007	Medium	↔
21	Little crake	B	5-10 males only	2007	Medium
22	Corncrake	B	15-25 males only	2005-2007	Medium
23	Crane	B	10-15 breeding pairs	2007	Medium	↓
24	Crane	P	1500-1800 individuals	2005-2007	Medium	↔	A4i
25	Golden plover	B	5-10 breeding pairs	2007	Medium	↓
26	Ruff	B	1-3 breeding pairs	2007	Medium
27	Jack snipe	B	0-2 breeding pairs	2005-2007	Medium
28	Great snipe	B	10-30 breeding pairs	2005	Medium		A1
29	Black-tailed godwit	B	1-2 breeding pairs	2007	Medium
30	Whimbrel	B	3-5 breeding pairs	2007	Medium	↓
31	Curlew	B	5-10 breeding pairs	2007	Medium	↔
32	Greenshank	B	2-5 breeding pairs	2007	Medium	↓
33	Little gull	B	6 breeding pairs	2007	Good
34	Common gull	B	4-6 breeding pairs	2007	Medium	↔
35	Eagle owl	B	1-2 breeding pairs	2007	Medium
36	Pygmy owl	B	5-6 breeding pairs	2006-2007	Medium	↑
37	Ural owl	B	9-10 breeding pairs	2006-2007	Medium	↔
38	Graet grey owl	B	1-3 breeding pairs	2006	Medium
39	Short-eared owl	B	0-6 breeding pairs	2005	Medium	↔
40	Green woodpecker	B	1-3 breeding pairs	2005-2007	Medium
41	White-backed woodpecker	B	10-20 breeding pairs	2006-2007	Medium
42	Three-toed woodpecker	B	20-30 breeding pairs	2006-2007	Medium

Other biodiversity:

Звяры: барсукMelesmeles,  бурый мядзьведзьUrsusarctos, еўрапейская рысьLynxlynx.

Насякомыя: дазоршчык-імператар Anaximperator, бліскучы жужаль Carabusnitens, аксамітніца Юта Oeneisjutta.

Расліны: баранец звычайныHuperziaselago, гарлачык жоўты малыNupharpumila, журавiны дробнаплодныяOxycoccusmicrocarpus, кізільнік чарнаплодны Cotoneastermelanocarpus, марошка прысадзістаяRubuschamaemorus, лiнея паўночнаяLinnaeaborealis, гарычка крыжападобнаяGentianacruciata, гарычавачка гаркаватая Gentianellaamarella, верабейнік лекавы Lithospermumofficinale, змеегалоўнiк РуйшаDracocephalumruyschiana, бадзяк разналiсты Сirsiumheterophyllum, шпажнiк чарапiцавыGladiolusimbricatus, броўнік аднаклубневыHerminiummonorchis, ладдзян трохнадрэзаныCorallorhizatrifida, ласняк лёзеляLiparisloeselii, тайнiк яйцападобныListeraovata.

Threats:

• антрапагенная эўтрафікацыя возера Асвейскае, якая выклікана сцёкамі вады з сельгасугоддзяў і торфараспрацовак, камунальна-бытавых прадпрыемстваў, жывёлагадоўчых ферм;
• парушэнне гідралагічнага рэжыму ў выніку дзейнасці торфапрадпрыемства;
• памяншэнне ўзроўню вады ў возеры вядзе да змен яе якасных паказчыкаў, хуткаму зарастанню возера, змяншэнню рыбапрадукцыйнасці, зніжэнню яго значэння для вадаплаўных птушак;
• прамысловае рыбалоўства магло стаць адной з прычын памяншэння запасаў рыбы ў возеры;
• пажары на асушанных балотах;

Recommendations for the conservation:

• Дазволіць працы па аднаўленню натуральнага гідралагічнага рэжыму.
• Увесці перыяды пакою на час гнездавання і міграцыі птушак.
• Мэтазгодна прадугледзець магчымасць кіраванага зімовага выпальвання сухой травяністай расліннасці, для паляпшэння ўмоў пражывання ахоўваемых відаў і папярэджанні пажараў, асабліва ў краявой зоне балота Асвейскае.
• Рэалізаваць мерапрыемствы Плану кіравання заказнікам "Асвейскі", распрацаванага НПЦ НАН Беларусі па біярэсурсам у 2008 г.

References:

Асабістыя паведамленні: Астроўскі А.А., Дзмітрынок М.Г.

Положение о республиканском ландшафтном заказнике «Освейский» (утверждено Пост. Совета Министров Республики Беларусь от 03.01.2000 г. № 4).

План управления республиканским ландшафтным заказником «Освейский» (разработан ГНПО «НПЦ НАН Беларуси по биоресурсам», 2008 г.).

Скарбы прыроды Беларусi. – Мн.: Беларусь, 2005. – 215 с. (Інфармацыю падрыхтавалі: Бірукоў В.П., Вальчэўскі Э.Э., Іваноўскі У.В., Казулін А.В.).

Authors :

Ямінскі Б.В.

---

* Использование размещенной здесь неопубликованной информации для научных публикаций без письменного соглашения ее авторов запрещено. В случае использования части контента или страницы целиком на других интернет-ресурсах, обязательна ссылка на авторов и сайт iba.ptushki.org