Important
Bird
Areas

Code:

BY032

Central coordinates:

55°45' N 29°10' E

Location:

Vitebskaya voblast: Polatsk region, Rasony region

Area:

25894 ha

IBA Criteria:

B2

National conservation status:

не мае

International conservation status:

ТВП рэгіянальнай значнасці

IBA Map:

Site description:

Угоддзе ўяўляе сабой адзіны леса-балотны масіў на плоскай водападзельнай раўніне. Рэльеф на поўначы і на паўночным захадзе ўскладнён шматлікімі мацерыковымі дзюнамі.

Па структуры расліннага покрыва тэрыторыя з’яўляецца пераважна лясной. Тут растуць сасновыя, яловыя, асінавыя, альховыя і бярозавыя лясы. Прыродаахоўную каштоўнасць тэрыторыі прыдаюць вялікія масівы верхавых балот з градава-мачажыннымі комплексамі і маляўнічымі азёрамі, а таксама парослыя хвоямі дзюны. Забалочаныя нізіны пакрыты яловымі і дробналісцёвымі лясамі. Поймы рэк параслі лазнякамі і алешнікамі. У складзе флоры ўгоддзя адзначана 8 відаў раслін, занесеных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь. Акрамя гэтага тут сустракаюцца вярба лапландская Salix lapponum, бяроза нізкая Betula humilis, плывунец прамежкавы Utricularia intermedia, занесеныя ў Спіс прафілактычнай аховы Чырвонай кнігі Рэспублікі Беларусь.

Сярод балот пераважаюць верхавыя і пераходныя. У поймах рэк і па перыферыі верхавых балот знаходзяцца ўчасткі балот нізіннага тыпу. Сярэдняя глыбіня тарфяной залежы складае 0,5-2 м.

Гідралагічная сетка добра развіта і прадстаўлена вялікай колькасцю малых рэк і азёр. Найбольш буйныя рэкі – Дрыса і яе прытокі Вядзеціца і Марынец. Поймы гэтых рэк моцна забалочаны, шырыня рэчышчаў складае 2-4 м, глыбіня 0,5-1,5 м, берагі нізкія, гразкія. На тэрыторыі ўгоддзя знаходзіцца больш за 20 азёр, самае буйное з якіх – возера Вядзета.

Паколькі тэрыторыя доўгі час выкарыстоўвалася ў якасці ваеннага палігона, жыхароў населеных пунктаў, якія былі тут раней, адсялілі, а самі населеныя пункты знеслі. Гэта абумовіла практычна поўную адсутнасць у межах палігона сельскагаспадарчых зямель. Асноўнае сучаснае выкарыстанне тэрыторыі – вядзенне лясной гаспадаркі. Леса-балотныя ўгоддзі выкарыстоўваюцца таксама і для палявання. На шматлікіх дробных азёрах вядзецца аматарская лоўля рыбы, а на азёрах Вядзета і Глыбочына – прамысловае рыбалоўства. У лясах мясцовае насельніцтва збірае грыбы і ягады, лекавыя расліны.

Habitats:

Лясы (пераважна хваёвыя) – 55%, балоты верхавыя – 37%, азёры – 7%, іншыя землі – 1%.

Birds:

Высокая мазаічнасць ландшафтаў і цяжкадаступнасць угоддзя вызначаюць яго багатую фауністычную разнастайнасць. Лебядзіны Мох з’яўляецца важным месцам гнездавання для цэлага шэрагу рэдкіх і ахоўваемых птушак.

З птушак, занесеных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь на гнездаванні адзначаны чорнаваллёвы гагач Gavia arctica, вялікі бугай Botaurus stellaris, чорны бусел Ciconia nigra, скапа Pandion haliaetus, малы арлец Aquila pomarina, арол-маркут Aquila chrysaetos, пардва Lagopus lagopus, шэры журавель Grus grus, дубальт Gallinsgo media, залацістая сеўка Pluvialis apricaria, сярэдні Numenius phaeopus і вялікі Numenius arquata кулёны, вялікі грыцук Limosa limosa, пугач Bubo bubo, балотная сава Asio flammeus, вераб’іны сычык Glaucidium passerinum, жоўтагаловы дзяцел Picoides tridactylus. Балота Лебядзіны Мох мае вялікае значэнне як аднаўленчы цэнтр глушца Tetrao urogallus: тут яшчэ не рэдкасць такі, на якіх збіраюцца па 20 і больш птушак.

Other animal groups:

Найбольш звычайныя прадстаўнікі капытных – лось Alces alces, дзік Sus scrofa і казуля Capreolus capreolus, з буйных драпежнікаў адзначаны лісіца Vulpes vulpes і воўк Canis lupus, даволі шматлікі янотападобны сабака Nyctereutes procyonoides. З куніцавых з высокай шчыльнасцю жывуць куніца лясная Martes martes, норка амерыканская Mustela vison, ласка Mustela nivalis, гарнастай Mustela erminea. У рэках і азёрах сустракаецца выдра Lutra lutra, шматлікі бабёр рачны Castor fiber. Гэта тэрыторыя – адно з нямногіх месцаў у Беларусі, дзе пастаянна жывуць рысь Lynx lynx і буры мядзведзь Ursus arctos, колькасць якіх па дадзеных зімовых улікаў 2002 года склала 5-7 і 4 асобіны адпаведна.

Populations of IBA trigger species:

№	Species	Season	Quality of estimate	Period	Quality of estimate	Trends (2005-2010)	IBA criteria
1	Willow grouse	B	+	2005-2010	Poor
2	Black-throated diver	B	2-3 breeding pairs	2005-2010	Good
3	Bittern	B	3-4 breeding pairs	2005-2010	Good
4	Black stork	B	3-4 breeding pairs	2005-2010	Good
5	White-tailed eagle	B	1-2 breeding pairs	2005-2010	Good
6	Lesser spotted eagle	B	5-6 breeding pairs	2005-2010	Good
7	Golden eagle	B	1 breeding pairs	2005-2010	Good	↔
8	Osprey	B	5 breeding pairs	2005-2010	Good	↔	B2
9	Corncrake	B	+	2005-2010	Poor
10	Golden plover	B	+	2005-2010	Poor
11	Great snipe	B	+	2005-2010	Poor
12	Black-tailed godwit	B	+	2005-2010	Poor
13	Whimbrel	B	+	2005-2010	Poor
14	Curlew	B	+	2005-2010	Poor
15	Eagle owl	B	+	2005-2010	Poor
16	Pygmy owl	B	+	2005-2010	Poor
17	Ural owl	B	5-7 breeding pairs	2005-2010	Good
18	Short-eared owl	B	+	2005-2010	Poor
19	Three-toed woodpecker	B	+	2005-2010	Poor

Other biodiversity:

Расліны: баранец звычайны Huperzia selago, ліннэя паўночная Linnaea borealis, тайник яйцападобны Listera ovata, асака заліваемая Carex paupercula, вярба чарнічная Salix myrtylloides, марошка Rubus chamaemorus, журавіны дробнаплодныя Oxycoccus microcarpus, падвей стройны Eriophorum gracile.

Threats:

Асноўнымі неспрыяльнымі фактарамі з’яўляюцца высечкі лесу і лясныя пажары.

Высечкі лесу па прычынах высокай забалочанасці тэрыторыі і слаба развітай дарожнай сеткі носяць абмежаваны характар. Тым не менш, захоўваецца пагроза высечкі старых лясоў па ўскраінах балот і градах, якія з’яўляюцца месцамі пражывання рэдкіх відаў жывёл.

Лясныя пажары ўяўляюць сабой адзін з найбольш істотных фактараў пагрозы. Пажары на цяжкадаступных тарфяных балотах ў засушлівыя гады практычна немагчыма патушыць. Так, спякотным летам 2002 года на ўсходзе балотнага масіва Лебядзіны Мох выгарэла каля 200 га лесу, а пажар на тарфяніку ўдалося патушыць толькі з пачаткам інтэнсіўных асенніх дажджоў.

Recommendations for the conservation:

З мэтай рэгламентавання гаспадарчай дзейнасці неабходна стварыць рэспубліканскі ландшафтны заказнік і распрацаваць шматгадовы план кіравання.

References:

Асабістыя паведамленні: Іваноўскі У.В.

Скарбы прыроды Беларусi. – Мн.: Беларусь, 2005. – 215 с. (Інфармацыю падрыхтавалі: Іваноўскі У.В., Максіменкаў М.В., Скуратовіч А.М., Навіцкі Р.В.)

Authors :

Іваноўскі У.В.

---

* Использование размещенной здесь неопубликованной информации для научных публикаций без письменного соглашения ее авторов запрещено. В случае использования части контента или страницы целиком на других интернет-ресурсах, обязательна ссылка на авторов и сайт iba.ptushki.org